ارث اقاله (مطالعه تطبیقی در فقه امامیه، حقوق ایران و فقه اهل سنت)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، مجتمع آموزش عالی نهاوند، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 استاد گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

3 استادیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

اقاله به معنای برهم زدن معامله با توافق طرفین است (تفاسخ). قانون مدنی ایران در خصوص مسئله به ارث رسیدن اقاله حکم صریحی ندارد. در بین نویسندگان نیز، این موضوع یا مطرح نشده و یا طرح آن همراه با اختلاف و تردید بوده است. فقها و حقوقدانانی که این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروهی اقاله را قابل انتقال به بازماندگان می‌دانند و گروه دیگر، این اجازه را به ورثه نمی‌دهند که قرارداد مورث خویش را اقاله نمایند. دسته نخست معتقدند اقاله در زمره حقوق است و همچون سایر اموال و حقوق مورث، به وارث او انتقال می‌یابد. در حالی که گروه دوم اقاله را در زمره احکام آورده و انتقال آن به ورثه را جایز نمی‌دانند. اتخاذ این موضع در فقه امامیه و تبعاً نزد برخی حقوقدانان ایرانی، تنها راه حل مسأله نبوده و در فقه اهل سنت این مبنا مطرح شده است که «اموال» متوفی به ورثه می رسد، لیکن اراده و خواست او قابل انتقال به وراث نیست. اقاله از آن جهت که وابسته به اراده و خواست مورث است قابلیت توارث ندارد. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و بررسی نظرات و ادله ارائه شده و ارزیابی آنها نشان می‌دهد که اقاله به لحاظ ساختار و ماهیت دارای جنبه حکمی نبوده و قابل انتقال به وارث است. در مورد مقررات حاکم بر روابط قراردادی، اصل این است که اشخاص می‌توانند برخلاف آن‌ها تراضی کنند و آثار و پیامدهای ناشی از چنین مقرراتی را جزئاً یا کلاً نادیده بگیرند. بر مبنای وجود چنین اصلی، مصادیق مردد میان حق و حکم را می‌توان به حقوق ملحق نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Inheritance of Dissolution (A comparative study in Imamiyyah jurisprudence, Iranian law and Sunni jurisprudence)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Hamze Howeyda 1
  • Bizhan Haji Azizi 2
  • Mohammad Moloudi 3
1 Assistant Professor, Department of Law, Nahavand Higher Education Complex, Bu- Ali Sina University, Hamadan, Iran.
2 Professor of Law Department, Faculty of Literature and Human Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran.
چکیده [English]

Iran's civil Code does not have an explicit ruling regarding the issue of inheritance of dissolution. Among the authors, this issue has either not been raised or its proposal has been accompanied by controversy and doubt. The jurists who have examined this issue are divided into two groups: one group considers the contract transferable to the heirs, and the other group does not allow the heirs to cancel the contract of their heirs. The first group believes that dissolution is one of the rights and like other properties and rights of an heir, it is transferred to his/her heir while the second group includes dissolution among the rulings and do not consider it permissible to transfer it to the heirs. The present research was carried out with a descriptive-analytical method and the review of the opinions and evidences presented and their evaluation shows that the dissolution does not have a judicial aspect in terms of its structure and nature and can be transferred to the heir. Regarding the regulations governing contractual relationships, especially those relationships that are in the realm of private law, the principle is that individuals can agree against them and ignore the effects and consequences of such regulations partially or completely. On the basis of the existence of such a principle, the ambiguous cases between the right and the verdict can be added to the rights. In addition, the principle of transferability of contract effects to heirs can confirm and reinforce the above result.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dissolution
  • Right
  • Award
  • Inheritance
  • right-power
Al-Bahr al-Uloom, al-Sayyid Muhammad (1430 AH), belughat al-Faqih, explanation and commentary: al-Sayyid Muhammad Taqi al-Bahr al-Uloom, 4th Edition, Tehran: Al-Sadiq Library Publications.
Amili (a second martyr), Zayn al-Din bin Ali bin Ahmad (1414 AH), Masalik al-Efham ela Tashrih Shariat al-Islam, 1st edition, Qom: Islamic Knowledge Institute.
Ansari, Muhammad Ali, (1422 AH), Fiqhiyah al-Muysireh, 1st edition, Qom: The Islamic Thought Academy.
Bahouti, Mansour bin Yunus bin Idris, (1410 AH. s), al-Rawd al-Murabae sharh zad almustaqnae fi aikhtisar almuqanae, investigation: Saeed Muhammad Al-Lahham, 1st edition, Beirut: Dar Al-Fikr.
Bahouti, Mansour bin Yunus bin Idris, (1424 H.Q),Kishaf al-qinae an Matn  al-Aqnae , Rajeat wa alaq alaihe: Hilal Moselhi Mustafa Hilal, 2th Edition, Beirut: Dar Al-Fikr.
Emami, Seyyed Hasan, (1351), Huquq Madani, 4th Edition, Tehran, Al-Islamieh Bookshop.
Gurji, Abul-Qasim, (1364), “Haqq w Hukm w Farg Mian Anha”, Quarterly Haqq (lLegal and judicial studies), (1), 29-38.
Haeri Shahbagh, Sayyidali, (1382), Sharh qanun madanii, 2th Edition, Tehran: Ganj Danesh.
Halli (Allama), Al-Hassan bin Yusuf Bih Mutahhar (1416 AH), Tazkirah ‌al-Fuqaha, 1st edition, Qom:al‌albayt ealayhum alsalam liahiya'altirathi Institute.
Halli, Abi-al-Qasim Najm-al-Din, (1409 AH), Sharayea‌al'iislam, commentary: Seyed Sadiq Shirazi, 2st Edition, Tehran: Esteghlal Publications.
Husseini ‌ Al-Maraghi, Seydmir Abdel-Fattah, (1418 AH), al-Eanawin, 1st edition, Qom: Islamic Publication Institute.
Husseini ‌ Al-Shirazi, Seyyed Abd Al-Hadi, (1380 AH), Zakhyrah‌ al Eabaad Liywm‌ al-Maad, 6th Edition, Najaf Al-Ashraf.
Husseini ‌ Sistani, Al-Sayed Ali, (1427 AH), Minhaj ‌ Al-Salihin, 10th Edition, Beirut: Dar Al-Muwarekh Al-Gharbi.
Husseini Al-Amili, Al-Sayyed Muhammad Jawad, (Bita), miftah al-Karamah fi sharh qawaed allamah, Beirut: Arab Heritage Revival House.
Ibn Abidin, Muhammad bin Amin, (1415 AH), Hashiat rad al-Muhtar, Beirut: Dar Al-Fikr.
Ibn Najim Masri, Zayn al-Din Ibn Ibrahim Ibn Muhammad (1418 AH), al-Bahr al-Raayiq , sharh kanz al-Raqayiq, investigation: Zakaria Amirat, 1st edition,Ed, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Elmiah.
Imanian, Faribez and Shams, Abdullah and Issa Tafarshi, Muhammad, (1382), “Tafsir (Hugug Madani) dar Ganon Madani”, Teacher of Humanities, 7 (1), 1-32.
Isfahani, Muhammad Husayn, (1418.Q),Risala fi Tahqiq al-Haq wa al-hukm, 1st edition, Qom: Anwar Al-Huda.
Isfahani, Muhammad Hussein, (1427 AH), Hashieh Kitab al-Makasib, investigation: Abbas Muhammad Ale-Sabaa al-Qatifi,2th Edition, Qom: Zuv-al-Qarbi publications.
Islami Al-Hanbali (Ibn Rajab), Zayn al-Din Abd al-Rahman bin Ahmad bin Rajab, (1995 A.D.),Gawaed fi al-Fiqh al'Iislami, First Edition, Beirut: Dar al-Kutub al-Alamiyyah.
Ismail abadi, Alireza, (1382), “Nagahi be Mahit Huqogie Eqhala va Ahkam an”,Fegh Journal Kavoshi no dar Feghe Eslami, (37 and 38), 219-249.  
Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar, (1363), Terminology, 1st edition, Tehran: Rastad Foundation.
Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar, (1375), Erth, 4th Edition, Tehran: Ganj Danesh.
Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar, (1378), Mabsout dar Terminology, First Edition, Tehran: Ganj Danesh Library.
Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar, (1386), Al_Fareq, 1st edition, Tehran: Ganj Danesh.
Jilani Al-Qummi, Abi Al-Qasim bin Al-Hassan, (1371 AH), Jami Al-Shatat, corrected by: Mortada Razavi, 1st edition, Tehran: Kayhan Publications.
Katouzian, Nasir, (1376), Gawaeid Omumiy Garardadha, Second Edition, Tehran: Sahami Intashhar Company in cooperation with Bahman Barna.
-Katouzian, Nasir, (1376), Muqadameh Elm Huquq w Motaleie dar Nezam Huquqi Iran , 37th Edition, Tehran: Sahami Intashhar Company.
Katuzian, Nasir, (1385),qanun madani nazam huquqi kununy,13th Edition, Tehran: Mizan.  
Khoei, Al-Sayyid Abu Al-Qasim, (Bita), Misbah Al-Fiqahah fi Al-Muamalat, 1st edition, Qom: Al-Dawari Library.
Khoei, Al-Sayyida Abu Al-Qasim, (1410 AH), Minhaj-ul-Salihin, 10th Edition, Qom: Madinat Al_Elm Publishing.
Maghribi (Hattab), Abi Abd Allah Muhammad bin Muhammad bin Abd al-Rahman, (1422 AH), Mawahib al-Jalil fi sharh Mukhtasar Khalil, 1st edition, Beirut, Dar Al-Fikr.
Makarem Shirazi, Nasser, (1413 A.H.), Anwar al-Fiqaheh, 1st edition, Qom: al-Imam Amir al-Mominin(A) School.
Mamqani, Muhammad Hassan, (1423 H.Q), Gaiyt al-Amaal fi Hashiat al-Makasib, investigation and directing by: Muhammad Amin Al-Mamqani, 1st edition, Qom: Publications of Samen al-Hujaj(A).
Meshkini, Ali, (1413 AH), Mustalahat al-Fiqh , 1st edition, Qom: Islamic Publication Institute.
Moezi, Amir, (1380), civil law 3, 1st edition, Tehran: Majd.
Mohageg Damad, Seyyed Mustafa, (1376), Ghawaeid Fiqh Bakhsh Madani, 1st edition, Tehran: Samt.
-Moloudi, Mohammad and Shabani Kandsari (2015), "Ghaem Maghami dar Gharardadha", 1st edition, Tehran Sahami Intashhar Company.
Muqaerenat al-Tashrieiah (tatbiq al-qanun al-madaniah w al-jnaei ela mazhab al'iimam Malik), study and investigation: Muhammad Ahmed Siraj and Ali Gomaa Muhammad, 1st edition, Cairo: Dar Al-Islam, Cairo.
Mousavi Bejnordi, Seyyed Mohammad, (2012), "Barasi Fighhi w Hugugi Eaqala", Metin Journal, (20), 23-42.
Mousavi Khomeini, Seyyedrouhollah, (1390 AH), Tahrir al-Wasila, 2 th Edition, Najaf: Al-Adab Press, Najaf.
Najafi, Muhammad Hassan, (1412 AH), Jawaher al-Kalam fi Sharh Sharaie al-Islam, 1st edition, Beirut: Al-Mortada International Institute  and dar al-Mowarakh al-Maghribiy.
Nayini, Muhammad Hussain, (1427 H.Q), Muniyat al-Talib fi sharh al-Makasib, rapporteur: Musa bin Muhammad Najafi al-Khawansari, 2th Edition, Qom: Islamic publishing house.
Qalyubi, Shihab-al-Din Ahmed bin Salama and Amira, Shihab-al-Din Ahmad bin Al-Barulsi, (B-TA), Hashiat Al-Qalyubi w Umairah Ala Sharh Al-Muhalli, Damascus: Dar al-ehya Al-Kutub Al-Arabiyyah by Faisal Issa Al-Babi Al-Halabi.
Qarafi, Abu al-Abbas Ahmad ibn Idris, (1998 AD), al-Furaq, 1st edition, Beirut: Dar al-Kitaab al-eilmi.
Sarkhasi, Shams al-Din (1414 AH), al-Mabsout; Beirut, House of Knowledge.
Safaei, Seyed Hossein, (1385), Dureh Muqadamati Huquq Madani, General Rules of Decisions, 4th Edition, Tehran: Mizan.
Safi Golpaigani, Lutf Allah., (1416 AH), Hedayat al-eabaad, 1st edition, Qom: Dar al-Qur’an al-Kareem.
Shahidi, Mahdi, (1373), Suqut taeahudat, 3th Edition, Tehran: justice Bar AssociatioShahidi, Mahdi, (1369), “rabeteh ansan ba huquq kly Madany w haqe kly ajray huquq”, Human Rights Investigations Magazine, (8), 133-150.
Sheikh Nizam and a group of Indian scholars of information, (1310 AH), al-Fatawaie al-Hindi fi mazhab al'iimam al'aezam Abi Hanifa al-Numan, Egypt (Offset, Dar Sader Beirut):  
Shreini, Al-Khatib, (1424 AH), Mughni Al-Muhtaaj ela Marifat maani kalimat al-Manhaj, supervised by: Sidqi Muhammad Jamil Al-Attar, Beirut: Dar Al-Fikr.
Tabatabaei, Al-Hakim Sayyid Mohsen (1379 AH), Minhaj-ul-Salihin, 6th Edition, Qom: The Scientific Press.
Tabatabai Yazdi, Sayyid Muhammad Kazem, (1423 AH),Hashiat al-Kitab Al-Makasib, investigation: Abbas Muhammad Al-Sabaa Al-Qatifi, 1st edition, Qom: Dar Al-Mustafa for the Revival of Heritage.
Tabatabai Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem, (1376), Soal w Jawab, by Mustafa Mohaghegh Damad, 1st edition, Qom: Islamic Sciences Publishing Center.n.
Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1411 AH), Al-Khalaf, Qom: Islamic Publication Institute.
Waldron, Jeremy, (1379), "philosophy of right", translated by Mohammad Rasakh, Mofid letter, (21), 118-93.
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 17
در حال صفحه آرایی و بارگزاری فایل های PDF
فروردین 1404
  • تاریخ دریافت: 16 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 19 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 اردیبهشت 1403