تطبیق مبانی و شرایط دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران و اسکاتلند

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

2 دانشجوی مقطع دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

3 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

چکیده

دفاع مشروع از عوامل موجهه جرم و عذر آور محسوب می شود. مبنای مجاز شمر دن قتل در مقام دفاع مشروع را می توان در تئوری کر امت انسانی و متقارن حق حیات / نفی حق حیات احراز نمود؛ بر پایه این تئوری حقوق اسکاتلند مبتنی بر قواعدی سخت تر از حقوق ایران در ا رتباط با مجاز شمر دن قتل دیگری د رمقام دفاع مشروع می باشد. اتخاذ قاعده عقب نشینی قوی، پذیرش تنها اشتباه متعارف متهم در رابطه با وجود حمله برای دفع آن ضروی است. نامشروع بودن قتل درمقام دفاع از امو ال، انحصار جو از قتل متجاوز از سوی زن بزه دیده تجاوز به عنف و عدم تسری آن به سا یر جرائم جنسی از شاخصه ها ی رو یکرد سخت گیرانه اسکاتلند قلمداد می گردد. در مقابل قانون گذار کیفری ایران با حذف نا روا شرط تناسب و استفاده از عبارت جایگز ین و لیکن مبهم با ر عایت مرا حل د فاع، به سایر ضو ابط مشرو عیت دفا ع از جمله فعلی یا قر یب الو قو ع بودن تجاوز، ضرورت دفا ع از یک سو و حکم د فاع بیش از حد ضر ورت تصریح نمو ده است. این درحا لی است که درحقوق اسکاتلند فعلی یا قریب الو قوع بودن تجا وز تو ام با برخی ضوابط دیگر از عناصر ایجاد ضرورت دردفاع مشروع قلمداد می گردند. با وجود رویکرد سخت گیرانه تر اسکاتلند درتعیین قلمرو دفاع مشر وع، ضوابط دفاع مشروع در حقوق ایران و اسکاتلند فاقد جامعیت لازم است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the principles and conditions of legitimate defense in the criminal law of Iran and Scotland

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasan hasani 1
  • Hamid Alizadeh 2
  • Qasem Salman 3
1 Assistant Professor of Law, Faculty of Humanities, Damghan University, Damghan, Iran.
2 PhD Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Humanities, Urmia University, Urmia, Iran.
3 .Graduated from Master of Criminal Law and Criminology, Faculty of Humanities, Damghan University, Damghan, Iran.
چکیده [English]

Legitimate defense is a justifiable and e xcusable factor. T h e basis fo r allo wing mu rder as a le gitimate defense can be found in the theory of human dignity and the symmetry of the right to life / the de nial of the right to life; According to this theory, Scottish law is based on stricter rules than Iranian law regar ding the admission of another murder i n the capacity of self - defense. Adopting a strong retreat rule, acc epting the defendant's only conventi onal mistake in dealing with the attack is necessary t o repel it. T he illegitimacy of murder in the def ense of property, the monopolization of the license to commit rape by a victi m of rape, and its non - extension to other sexual offenses are among t h e hallmarks of S cotland's strict approach. In contrast, the Iranian criminal legislature, by improperly removing the c ondition of appropriateness and using alternative but vague terms by observing the defense steps, adheres to other criteria of defense legitimacy, such as the current or imminent encroachment, the need for one-sided defense and the excessive defense order. Has specified. This is despite the fact that in current Scottish law, or the imminent encroachment, along with some other criteria, is considered an element of necessity in legitimate defense. Despite Scotland's stricter approach to determining the territory of self-defense, the rules of self-defense in Iranian and Scottish law lack the necessary comprehensiveness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • legitimate defense
  • justification factors of crime
  • defendant
  • perpetrator
  • Human dignity
  • Dignidad humana
الف: فارسی
1- اردبیلی، محمدعلی : حقوق جزای عمومی، جلد­اول، تهران، انتشارات میزان، 1397.
2- پیمانی، ضیاءالدین: تفصیل قواعد دفاع مشروع، تهران، دانشگاه ملی ایران، 1357.
3- پیمانی، ضیاءالدین: حقوق­ کیفری اختصاصی، چاپ­نهم، تهران، نشر­میزان، 1392.
4- پور­بافرانی، حسن: «مطالعه تطبیقی تجاوز از حدود دفاع مشروع»، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 2، 59-33، 1393.
5- توجهی، عبدالعلی(1396)، آسیب­ شناسی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، چاپ­سوم، تهران، قوه قضائیه، مرکز مطبوعات و انتشارات، 1396.
6- جهانی، بهزاد: «مقاومت در برابر پلیس؛ دفاع مشروع یا تمرد»، فصلنامه کارآگاه، شماره 18، 129-110، 1391.
7- حبیب­ زاده، محمدجعفر: «مقاومت در برابر اعمال غیر قانونی دولت»، ماهنامه دادرسی، شماره 33، 22-16، 1379.
8- خمینی، سیدروح الله: تحریرالوسیله، جلد دوم، باب دفاع، مرکز نشر آثار اما خمینی (ره)، 1392.
9- رحیمی نژاد، اسماعیل: کرامت انسانی درحقوق کیفری، چاپ اول، تهران، میزان، 1387.
10- روسو، ژان ژاک: قرارداد اجتماعی، ترجمه غلامحسین زیرک، چاپ دوم، تهران، قاصدک صبا، 1395.
11- سالاری­ شهربابکی، میرزامهدی: حقوق ­کیفری عمومی دفاع مشروع، جلداول، تهران، جنگل، 1394.
12- شامبیاتی، هوشنگ: حقوق جزای عمومی، جلداول، چاپ ششم، تهران، انتشارات ویستار، 1392.
13- شمس­ناتری، محمد­ابراهیم، عبدالله­یار، سعید: حالت ضرورت و دفاع­ مشروع، تهران، انتشارات مجد، 1390.
14- شمس­ ناتری، محمد­ابراهیم، زارع، محمدکاظم: «بازشناسی مفهوم دفاع مشروع در قانون جدید مجازات اسلامی»، فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دوره 50، شماره 1، 145-125، 1396.
15- صانعی، پرویز: حقوق جزای عموم، چاپ دوم. تهران،  نشر طرح نو، 1388.
16- طوسی، محمدبن­حسن: المبسوط فی فقه الامامیه، جلد هشتم، تهران، مکتب مرتضویه، 1363ق.
17- علی ­آبادی، عبدالحسین: حقوق جنایی، چاپ پنجم، جلد سوم، تهران، انتشارات فردوسی، 1392.
18- عوجی، مصطفی: القانون الجنایی العام، جلد دوم. بیروت، نوفل، 1992م.
19- گروه پژوهشی دانشگاه علوم اسلامی رضوی: قواعد فقه جزایی، چاپ جهارم، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، 1383.
20- مکارم شیرازی، ناصر: تفسیر نمونه، جلد بیستم، چاپ سی و پنجم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1398.
21- محمودجانکی، فیروزه، صادقی، آزاده: «دفاع مشروع ظاهری»، مجله آموزه­های حقوق کیفری، شماره 10، 194-155، 1394.
22- محسنی، مرتضی: دوره حقوق جزای عمومی، چاپ چهارم، تهران، نشر گنج دانش، 1396.
23- محمدی کراچی، بابک: دفاع مشروع و ضرورت، نتشارات حق گستر، 1393.
24- موحد، محمدعلی: در هوای حق و عدالت. تهران، کارنامه، 1381.
25- میرمحمدصادقی، حسین: مبانی حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران، انتشارات جاودانه جنگل، 1395.
26- میرمحمدصادقی، حسین: «محدودیت­ های دفاع ­مشروع در برابر پلیس در حقوق ایران «با نگاهی به نظام حقوقی فرانسه»". پژوهشنامه حقوق کیفری، سال 5، شماره 1، پیاپی 9، 235-215، 1393.
27- میرمحمدصادقی، حسین: حقوق کیفری اختصاصی، جلد اول، چاپ بیست و هفتم، تهران، نشر میزان، 1398.
28- نوربها، رضا: زمینه حقوق جزای عمومی، تهران، گنج دانش، 1391.
29- واعظی، خلیل: دفاع مشروع در حقوق جزای ایران، قم: نشر مرکز انتشارات تبلیغات اسلامی، 1379.
ب: لاتین
Ashworth, Andrew and Horder, Jeremy; Principles of criminal law, 7 th Ed, Oxford University Press, 2013.
Christopher, H.W.Gane  Charles, N. Stoddart A ;  casebook on Scottish criminal law, second edition, Edinburgh, 1988.
DLars Bo Langsted, Peter Garde & Boet efter Vagn Greve; Criminal Law, in Enmark, Aspen Publishers Inc., DJQF publishing, fourth edition, 2014.
Hume , David; Commentaries on the Law of Scotland Respecting the Description and Punishment of Crimes, Butterworths, 1986.
  Leverick, A;  critical analysis of the law of self-defense in Scotland and England, A thesis for the degree of PhD, Aberdeen university, 2003.
Mccall Smith, R.A.A., Sheldon, David;  Scots Criminal Law, Edinburgh Butterworth, 1192. etreat rule