واکاوی تطبیقی ارتباط حق مالکیت فکری ناشی از اختراعات دارویی با حق بر سلامت از منظر قوانین موضوعه ایران و موافقت‌نامه تریپس

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائم شهر، قائم شهر، ایران.

2 دانشجوی مقطع دکتری، گروه فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 دانشجوی مقطع دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

با گسترش جوامع بشری و پیشرفت تکنولوژی، بیماری‌های جدیدی با قدرت انتقال بالا در بین افراد جامعه شیوع یافته است که کنترل این بیماری‌ها و برقراری نظم سلامت عمومی در جامعه نیازمند به‌روزرسانی صنعت دارویی و اختراع داروهای جدید است که امروزه اختراعات دارویی بخش مهمی از تولیدات صنعتی را به خود اختصاص داده و شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری، خواهان حمایت از این اختراعات با انگیزه سرمایه‌گذاری می‌باشند. یقیناً پیشرفت در حوزه اختراعات دارویی، منافع بشری بسیاری نیز در پی دارد؛ اما حمایت بدون قید و شرط از این اختراعات در تعارض با حق بر سلامت افراد به عنوان یک حق بنیادین بشری، قرار دارد؛ بنابراین یکی از چالش‌های مهم که نظام‌های حقوقی با آن مواجه هستند، تعارضات موجود در حمایت از حقوق مالکیت فکری ناشی از اختراعات دارویی و دسترسی به حق بر سلامت در جوامع بشری است. برای حل این تعارض، ضروری است تا در خصوص اعمال حقوق مالکیت فکری و تضمین حق بر سلامت، نگرشی متفاوت مبتنی بر رعایت حقوق مخترعین و حفظ سلامت جامعه بشری را در هنگام تصویب قوانین، در دستور کار قرار داده شود. به همین منظور، دولت‌ها با هدف حل تعارض، در جهت تصویب یک نظام تقنینی جامع که شامل حمایت از اختراعات دارویی و نیز حفظ حقوق بنیادین بشری شود، اقدام نمودند که به تصویب موافقت‌نامه تریپس منجر گردیده و مقررات ماهوی نسبتاً کاملی را در راستای حمایت از حقوق مالکیت فکری بیان می‌دارد. اما با وجود موافقت‌نامه‌هایی در این حوزه، ازجمله موافقت‌نامه تریپس در سطح بین المللی و برخی از قوانین مصوب داخلی، تاکنون برخی از تعارضات مرتفع نگردیده است که لازمه ارتفاع این تعارضات و حفظ منافع مخترعین و عدم تضییع حقوق بنیادین بشری، اعمال یک نگرش ماهوی و اساسی بر محتوای این موضوعات و نیز اعمال محدودیت‌هایی از قبیل استثنائات بر اختراعات دارویی و حفظ نظم عمومی جامعه، می‌باشد .

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative enquiry into the relationship between intellectual property rights resulting from pharmaceutical inventions and the right to health from the standpoints of Iran’s laws and the TRIPS Agreement

نویسندگان [English]

  • Mohannad Alamzade 1
  • Danial Farhadi 2
  • Mehdi Taleghan Ghafari 3
1 Assistant Professor of Law, Islamic Azad university of Ghaemshahr
2 PhD student in Jurisprudence and Law, Mazandaran University, Iran, Babolsar
3 Ph.D. Student in Private Law, University of Mazandaran.Iran.Babolsar.
چکیده [English]

Along with the expansion in human societies and technological advancement, new forms of disease, with high transmissibility rates, find chances to spread in societies. The attempts at controlling such diseases and protecting public health requires improving pharmaceutical industries and inventing new medicine. Nowadays, pharmaceutical inventions shape an inevitable portion of industrial productions. Accordingly, many companies tend to invest in such inventions, although the progress in pharmaceutical inventions has its obvious benefits for human communities, unconditional support and production of such inventions may put people’s health that is a fundamental human right in danger. In parallel, one of the major challenges facing legal systems is their dilemma over protecting the intellectual property rights arising from pharmaceutical inventions, or supporting the right to health in human societies. In order to resolve this conflict, it seems necessary to take a new approach to intellectual property rights that do not violate the right to health. Such a novel approach can simultaneously the rights of inventors and the right to health in societies. To do so, many governments have led attempts to adopt comprehensive legislative systems in order to protect not only pharmaceutical inventions, but also fundamental human rights. The internationally-accepted TRIPS Agreement, and diverse nationally-set agreements are the result of such attempts at resolving this conflict. However, these international and local agreements have not effectively contributed to the resolution of the given conflict yet. A more substantive approach is hence required to simultaneously protect the rights of inventors and the right to health. It is recommended that legal systems impose restrictions like exceptions on pharmaceutical products to maintain the public order of the society

کلیدواژه‌ها [English]

  • right to public health
  • right of access to medicine
  • pharmaceutical inventions
  • industrial property
  • TRIPS Agreement

مراجع

  1. کتب فارسی

    1. صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، چاپ چهاردهم ،میزان، تهران، ۱۳۹۱.
    2. نوروزی، علیرضا ، حقوق مالکیت فکری، حق مؤلف و مالکیت صنعتی، انتشارات چاپار، تهران، ۱۳۸۱.
    3. امیر معزی، احمد، قواعد حل تعارض در قانون حاکم بر تعهدات قراردادی، دادگستر، تهران، 1391.
    4. انصاری، باقر، حقوق رسانه، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران، 1392.
    5. جانوس، سیمونیدس، حقوق بشر؛ ابعاد نوین و چالش‌ها، ترجمه­ی: محمدعلی شیرخانی، ج 1، انتشارات دانشگاه تهران، دانشکده حقوق علوم سیاسی، تهران، 1383.
    6. سازمان جهانی تجارت، اسناد حقوقی سازمان جهانی تجارت با نتایج مذاکرات تجاری چندجانبه دوراروگوئه، ترجمه­ ی: مسعود و محمد و حسین باقیانی مقدم و محمدحسن احرام پوش، انتشارات بینا تهران، 1385.
    7. سبحانی، عبدالرسول و سپهری، غلامرضا،  فارماکولوژی، نشر اندیشه آور، تهران، 1385.
    8. صادقی، محسن، حمایت از ابداعات دارویی و الحاق به سازمان تجارت جهانی، نشر میزان، تهران، 1387.
    9. صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اشخاص و اموال، انتشارات میزان، تهران، 1382.
    10. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی اموال و مالکیت، انتشارات میزان، تهران، 1382.
    11. کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1380.
    12. کریون، متیوسی ار، چشم‌اندازی به توسعه میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، ترجمه­ی: محمد حبیبی مجنده، انتشارات دانشگاه مفید، قم، 1387.
    13. وکیل، امیرساعد، حمایت از مالکیت فکری در سازمان جهانی و حقوق ایران، انتشارات مجد، تهران، 1383.

     

     

    مقالات

    1. الماسی، نجادعلی، میرحسینی، مجید، حاکمیت اراده در تعیین قانون حاکم بر مسئولیت مدنی در مقررات متحدالشکل رم ۲ و حقوق ایران، مجله حقوق خصوصی، سال ۷، شماره ۱۷، 1389.
    2. بختیاروند، مصطفی، بررسی فقهی حقوقی مجوزهای اجباری بهره‌برداری از حق اختراع، فقه و اصول، سال ۴۹، شماره 3، پیاپی ۱۱۰، 1396.
    3. بزرگی، وحید، فتحی زاده، امیرهوشنگ، مقایسه قانون جدید مالکیت صنعتی ۱۳۸۶ با مفاد موافقت‌نامه تریپس در زمینه­ی حق اختراع، فصلنامه پژوهش‌های تجارت جهانی، شماره ۱۶ و ۱۷، 1388.
    4. شیخی، مریم، چالش‌های حقوق مالکیت فکری در حوزه سلامت، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ۵، شماره ۲0، 1385.
    5. امیرارجمند، اردشیر، محمد حبیبی مجنده، جایگاه حقوق مالکیت معنوی در نظام بین‌المللی، مجله مفید، 1384.
    6. آل کجباف، حسین، مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در اسناد بین‌المللی حقوق بشر، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هفتم، شماره 24، 1394.
    7. چلبی، فائقه، قاسم‌آبادی، مرتضی، آقاپور، کمال، تحلیلی بر جایگاه نظم عمومی در نظام حقوقی ایران، فصلنامه قضاوت، شماره 91، 1396.
    8. حبیبا، سعید، نظام حق اختراع ایران پس از پذیرش موافقت‌نامه راجع به جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری(TRIPS)، مطالعات حقوق خصوصی (حقوق) دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،، شماره 66، 1383.
    9. راعی، مسعود، قابلیت اجرایی طرح 2001 مسؤولیت دولت­ها در حوزه­ی قواعد حقوق بشری، فصلنامه­ی حقوق مجله­ی دانشکده­ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 37، شماره 4، صص 84-82، 1386.
    10. رفیعی آتانی عطاءا... کاکائی، زهره و فیاضی، ندا، «نقش مدیریت مالکیت معنوی در توسعه اقتصادی، چالش‌ها و راهکارها»، مجله اقتصادی، شماره ۳ و ۴، 1393.
    11. شجاع، جواد، «تحقیق و توسعه فناوری نانو از نگاه حق بر سلامتی»، مجله­ی پژوهش‌های حقوقی، سال هفتم، شماره ۱۴، 1387.
    12. صادقی، محسن، «چالش‌های حقوق و اقتصادی ثبت جدید (کاربردهای جدید دارویی) برای کشورهای درحال‌توسعه حقوق»، مجله دانشکده حقوق (علوم سیاسی)، 1389.
    13. صادقی، محسن، «در حمایت از اختراعات دارویی و چالش‌های حقوق بشری»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، پاییز، 1388.
    14. صادقی، محسن، «مفهوم و اعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبیه قضایی و جلوه‌های نوین»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشگاه تهران، 1384.
    15. نیاورانی، صابر، جاوید، احسان، حق دسترسی به داروهای اساسی در چهارچوب موافقت‌نامه تریپس و چالش­ حمایت از حق بین‌المللی بشر بر سلامت، مجله حقوق بین‌المللی، شماره 54، 1394.
    16. مافی، همایون، ابهری، حمید، محسن زاده، احمدعلی، بررسی استثنائات حقوق مالکیت ادبی و هنری با تأکید بر موافقت‌نامه تریپس، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق مالکیت فکری، 1395.
    17. منفرد، مهوش، تعارض اصل حمایت از اختراعات دارویی و حقوق بشر؛ تفسیر حقوقی ماده 27 موافقت‌نامه تریپس، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق مالکیت فکری، 1395.

    پایان‌نامه­

    1. تقی زاده، عارف، قواعد و آثار حق اختراع در سازمان جهانی تجارت و سازمان جهانی مالکیت فکری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، 1393.

     

    منابع لاتین

    1. Ager, Brian,The Pharmaceutical Industry's Contribution to Improving Healthcare in the Developing World, Available at: http://www.efpia.org/5_conf baarticlemay, 2002.pdf.
    2. Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, Marrakesh, 15 Apr 1994
    3. Correa, C. M. Intellectual property rights and the use of compulsory licenses: options for developing countries. Geneva: South Centre, 1999
    4. Craghill, J. & Watts, M. Gowers review–Intellectual property. Computer Law & Security Review, 23(2), 205-207, 2007
    5. Davies, C. R. An evolutionary step in intellectual property rights–Artificial intelligence and intellectual property. Computer Law & Security Review, 27(6), 601-619, 2011
    6. Dennis, J. K.What's mine is mine and what's yours is mine too: Converging US intellectual property exhaustion doctrines. Computer Law & Security Review, 30(1), 55-66, 2014.
    7. Eide, Absyorn and others, Economic, Social and Cultural Rights as Human Rights, Published by Kluwer, 1995.
    8. Huang, W. & Li, X. The E-commerce Law of the People's Republic of China: E-commerce platform operators liability for third-party patent infringement. Computer Law & Security Review, 35(6), 105347, 2019
    9. Josephi, S. Blame it on the WTO? A Human Rights Critique. Oxford Scholarship, 248., 2011
    10. Khan, K. Striking a Balance in Compulsory License Legislation. Geo. Mason J. Int'l Com. L. 5, 221, 2013
    11. Liu, K. C. The Need for and Justification for a General Competition-Oriented Compulsory Licensing Regime. Available at SSRN 3127409, 2018
    12. Pereira, A. L. Software interoperability, intellectual property and competition law—Compulsory licenses for abuse of market dominance. Computer Law & Security Review, 27(2), 175-179, 2011
    13. Salazar, Silvia, Intellectual Property and the Right to Health, in: WIPO in Collaboration with the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Intellectual Property and Human Rights, (Geneva: WIPO Publications), 1999
    14. Toebes, Brigit, Towards an Improved understanding of the International Human Right to Health, 21 HRQ 661, 1999.

    وب‌سایت‌ها

    1. -http://www.apps.who.int/gb/ebwha/pdf-files/EB, 30 -en.pdf
    2. http://www.johnlocke.org/acrobat/policyReports/intellectualproperty2003-p11

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 آذر 1398
  • تاریخ بازنگری: 29 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 02 خرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار